Cách bày mâm ngũ quả ngày tết nguyên đán ở 3 miền Bắc Trung Nam

Contents

Rate this post

Mâm ngũ quả ngày tết nguyên đán được xem là một phong tục tập quán được hầu hết tất cả người Việt quan tâm. Với phong tục của người dân Đông phương thì ý nghĩa của việc bày mâm ngũ quả ngày tết nguyên đán là hết sức quan trọng.

Theo nguời Việt Nam thì mâm ngũ quả ảnh hưởng đến hung thịnh của một năm, bày mâm ngũ quả phần nào ảnh hưởng đến phúc đức và công việc trong năm đó của gia đình.

Vậy cụ thể thì ý nghĩa của mâm ngũ quả là gì? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu với Nội thất Kiến Trúc Cộng qua bài viết sau đây nhé!

Nguồn gốc và ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết

Trong dịp Tết cổ truyền của người Việt thì mâm ngũ quả là một trong những lễ vật quan trọng và không thể thiếu trên bàn thờ của gia đình.

Khái niệm mâm ngũ quả dễ dàng hiểu được đó là một mâm trái cây với 5 loại quả khác nhau dùng để bày trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn khách vào ngày tết Nguyên Đán.

Trái cây trưng bày thường là những loại trái có ý nghĩa nhất định, qua đó thể hiện ước nguyện của gia chủ dựa theo tên gọi và màu sắc cũng như cách sắp xếp của chúng.

Nguồn gốc của mâm ngũ quả ngày tết

Với quan niệm, tín ngưỡng của người Phương Đông thì 5 yếu tố gọi là Ngũ hành gồm: Kim (kim loại), mộc (gỗ), thủy (nước), hỏa (lửa), thổ (đất) là cội nguồn của mọi vật. Do đó, Mâm ngũ quả cũng từ đó mà hình thành.

Thêm một nguồn gốc khác của mâm ngũ quả ngày Tết được giải thích như sau : Trong kinh Vu-lan-bồn do Phật thuyết cho Mục-Kiền-Liên về cách để cứu Mẹ của ông thoát khỏi kiếp Ngạ Quỷ có nhắc tới việc phải chuẩn bị một mâm ngũ quả dưới hình thức ” trái cây năm màu” đem cúng dường chư Tăng. Theo quan niệm nhà Phật thì trái cây 5 màu tượng trưng cho “ngũ thiện căn” theo quan niệm nhà Phật, gồm: tín căn (lòng tin), tấn căn (ý chí kiên trì), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), huệ căn (sáng suốt).

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày tết nguyên đán

Trên mâm quả ngày Tết, gọi là ngũ quả bởi thường bao gồm 5 loại quả khác nhau, con số 5 nhằm thể hiện ước muốn của người Việt Nam là sẽ đạt được ngũ phúc lâm môn : Phúc (may mắn); Quý (Giàu có, sang trọng), Thọ (sống lâu), Khang (khỏe mạnh), Ninh (bình yên).

Việc lựa chọn 5 loại quả bày lên mâm ngũ quả tùy thuộc vào quan niệm văn hóa cũng như đặc trưng về sản vật của các vùng miền. Mỗi loại quả có những ý nghĩa riêng, thể hiện qua hình dáng, hương vị, màu sắc hay thậm chí là cả cách đọc tên.

Việc bày mâm hoa quả trên bàn thờ ngày Tết mang ý nghĩa nhằm bày tỏ lòng thành kính của con cái đối với các bậc tổ tiên, thể theo đạo lý uống nước nhớ nguồn. Quả cũng là mang ý nghĩa tượng trưng cho thành quả lao động cả năm mà con cháu dâng lên các bậc bề trên.

Ngũ:

Nghĩa là năm, là biểu tượng chung của sự sống, ngũ quả chỉ sự tập trung đầy đủ các loại trái cây trong đất trời dùng thờ cúng. Thêm vào đó cư dân vùng nông nghiệp, trong sách Chiêm thư, người ta thường nhìn ngũ quả để dự đoán được, mất của các mùa vụ lương thực trong năm.

Lâu dần, sự xác tín biến thành tập tục, “ngũ quả” có thể tượng trưng cho sự cầu thị được mùa của người nông dân.

Chọn 5 thứ quả theo quan niệm người xưa là ngũ hành ứng với mệnh của con người. Chọn số lẻ tượng trưng cho sự phát triển, sinh sôi.

Quả:

Quả biểu tượng cho sự sung túc qua cấu tạo của nó: bên trong chứa hạt tượng trưng cho sao, quả bao lấy là Vũ trụ, ý nghĩa là sự sinh sôi trường tồn tái sinh bất tận của sự sống. Mỗi loại quả có ý nghĩa riêng qua hình dáng, cấu tạo, hương vị, màu sắc và cách đọc tên.

Màu sắc:

Màu sắc của mâm thường hay tuân theo ngũ hành. Các loại quả dùng thường mang các sắc màu theo quan niệm là có tính may mắn: đỏ (may mắn phú quý), vàng (sung túc), …

Hình dáng, cấu tạo, hương vị:

Thường là cách hình dáng, cấu tạo có tính chất gợi tả điều tốt lành.

Ý nghĩa mâm ngũ quả trong văn hóa 3 miền

Từ Bắc vào Nam, các loại trái cây dùng để bày trên mâm ngũ quả đa dạng, với biểu tượng về điều ước của gia đình.

Tùy theo từng vùng miền với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng mà người ta chọn các loại quả khác nhau để bày mâm ngũ quả.

Ý nghĩa mâm ngũ quả miền Bắc

Người miền Bắc bày mâm ngũ quả theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông là vạn vật dung hòa cùng trời đất.

Vì thế, mâm ngũ quả cũng phải phối theo 5 màu theo thuyết ngũ hành: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng.

Tuy không câu nệ nhiều hay ít, nhưng mọi người đều sắm đủ lễ, đủ loại, hoa quả phải thuận theo ý nghĩa để bày cúng.

Mâm ngũ quả miền Bắc thường có 5 loại: Chuối, bưởi, đào, hồng, quýt.

Cách trình bày mâm ngũ quả miền bắc đậm chất truyền thống là: Chuối ở dưới cùng, đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Chính giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng. Các loại quả bày xung quanh. Những chỗ còn trống cài xen kẽ quýt vàng, táo xanh.

Do hoa quả, trái cây ngày càng đa dạng nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn, người ta cũng không câu nệ cứng nhắc “ngũ quả” nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả, thêm chùm nho mọng, thêm táo xanh, ớt đỏ, hồng xiêm… Dù bày biện nhiều loại quả hơn nhưng người ta vẫn gọi là “mâm ngũ quả”.

Mâm ngũ quả ngày tết miền Trung

Miền trung thật thà chất phát là nơi nối liền 2 miền Bắc và Nam của đất nước, do đó chúng được ví như đòn gánh đỡ đầu 2 miền đất nước. Nơi đây vốn là mảnh đất nghèo khó, đất đai cằn cỗi, khí hậu khắc nghiệt và không hề nhận được sự ưu ái của thiên nhiên ban tặng.

Cũng vì những điều khó khăn này mà người miền Trung từ lâu đã không câu nệ nhiều vào hình thức. với họ thì điều quan trọng hơn hết đó chính là lòng thành tâm của mình dâng lên tổ tiên.

Bởi thế, mâm ngũ quả ngày Tết khác nhau trong mỗi gia đình và các loại quả thường thấy nhiều là thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa…

Ý nghĩa mâm ngũ quả miền Nam

mâm ngũ quả của người miền nam thường được bày theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.

Với những mong muốn không sâu sa lại vô cùng gần gũi, mâm ngũ quả của người miền Nam thể hiện rõ tính bình dị, dân dã và hóm hỉnh. Mỗi người một cuộc sống và mong muốn khác nhau, biết là nào là “đủ”, nhưng ai cũng chỉ cần đủ mà thôi.

Người miền Nam kỵ cúng một số loại quả, vì theo phát âm tên gọi mang ý nghĩa không tốt, như:

Chuối: Chúi nhủi, làm ăn không phất lên được.

Lê, táo (bom): Lê lết, đổ bể, dễ thất bại.

Cam, quýt: Quýt làm cam chịu.

Việc bày biện mâm ngũ quả theo từng vùng miền và quan niệm văn hóa hay cách phát âm là khác nhau. Cách bày biện mâm ngũ quả của 3 miền, miền bắc, miền trung, miền nam cũng có sự khác biệt do sự khác nhau về đặc sản vùng miền và do chính cách phát âm khác nhau của từng khu vực.

Ý nghĩa một số loại quả để bạn lựa chọn bày trên mâm ngũ quả

Quả phật thủ: Phật thủ có hình dạng đặc biệt tựa như những bàn tay của Phật, che chở bảo vệ cho gia đình. Phật thủ thường được đặt ở trung tâm, nơi cao nhất trong mâm ngũ quả.

Chuối xanh: Màu xanh tượng trưng cho hành Mộc, mang ý nghĩa như bàn tay ngửa để che chở đem lại sự bình an, sung túc, đùm bọc và gắn kết.

Bưởi: Phúc lộc, viên mãn.

Thanh long: Mang ý nghĩa rồng mây hội tụ, tượng trưng cho sự cát tường, thịnh vượng.

Đu đủ: Là biểu tượng của đầy đủ, thịnh vượng.

Lựu: Nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống.

Đào: Thể hiện sự thăng tiến.

Sung: Với mong muốn có sự sung túc, tròn đầy, sung mãn về sức khỏe, hay tiền bạc

Dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn.

Xoài (phát âm giống như “xài”): Cầu mong cho việc tiêu xài không thiếu thốn.

Quả trứng gà: Lộc trời cho.

Lê: Vị ngọt thanh, ngụ ý việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ.

Táo: Phú quý, giàu sang.

Xoài: Cầu mong không thiếu thốn.

Quýt,quất: Theo âm Hán của từ “quất” gần giống âm của từ “cát”. Bày quất trên mâm ngũ quả ý nghĩa mang lại sung túc, ăn nên làm ra, dồi dào sức sống.

Mâm ngũ quả ngày Tết là nét văn hóa đặc trưng của người Việt, dù có khác nhau giữa các vùng miền nhưng trên hết đều thể hiện sự thành kính hướng về nguồn cội, tổ tiên và ước mong một năm mới an khang, hạnh phúc và đủ đầy.

Bạn có thể dựa vào ý nghĩa của những loại trái cây trên đây để chọn trung bày trên mâm ngũ quả của gia đình mình với lòng thành kính nhất, chọn loại quả thể hiện mong muốn của gia đình mình, qua đó thể hiện mong ước với tổ tiên.

Cách lựa chọn trái cây cho mâm ngũ quả đẹp trong dịp tết

Mân ngũ quả vốn được trưng bày trên bàn thờ tổ tiên rất nhiều ngày, đặc điểm của trái cây khi chín lại dễ bị hư úng, tuy nhiên trái cây chín thì mới có màu đẹp. Do đó, việc lựa chọn trái cây chín đẹp mà không hư hỏng để trưng tết được rất nhiều người quan tâm.

Nhiều người hay có thoái quen mua mâm ngũ quả sớm để trưng tết, tuy nhiên mâm ngũ quả thường được để sau 30 Tết vài ngày vì thế bạn không nên mua và bày mâm ngũ quả quá sớm trước Tết do trái cây dễ bị hư hỏng.

Khi lựa trái cây, bạn nên lựa những quả già nhưng chưa chín quá, ví dụ như chuối phải là chuối xanh, các loại quả xoài, đu đủ, hồng…nên mua quả ương ương về bày để không bị thối.

Chú ý khi rửa trái cây để bày lên mâm ngũ quả, khi rửa xong bạn cần để trái cây khô ráo rồi mới bày lên mâm ngũ quả. Bạn cũng có thể dùng khăn nhẹ nhàng thấm kho nước còn sót lại trên trái cây để đảm bảo không còn nước đọng trên trái. Điều này giúp trái cây không bị úng do ứ nước trên thân.